Een coach voor altijd
September 2024
‘Luister!’ roept een van de passagiers met een diepe stem luid, nadat was omgeroepen dat de vertraagde propvolle trein slechts drie minuten op het perron zou stoppen. Drie minuten, er moeten dertig fietsen uit en sommigen moeten een overstap halen. Iedereen houdt zich stil. ‘We gaan het organiseren, graag alle mannen naar de deur, de dames nemen de tassen en wie snel moet overstappen gaat naar voren, naar de deur!’ In no- time staat iedereen op scherp en als de deuren opengaan, weet iedereen wat hij of zij moet doen. En... binnen de tijd staan alle fietsen op het perron. Ik moest aan dit waargebeurde en wat verouderde verhaal denken toen ik het bericht las over zogenaamde ‘sociale afwezigheid’; iets waar conducteurs in de trein dagelijks mee te maken hebben. Dan zit Ieder Voor Zich op ‘t mobieltje te turen. Een coupé vol reizigers met een chronisch gebrek aan een primaire levensvoorwaarde: verbinding. Er lijkt geen sprake van het sociale weefsel waar iedereen, als je diegene individueel zou spreken, naar verlangt. Ik vraag me af of de drie-minuten-fiets-actie met deze telefoonverslaafden zou lukken.
Toen schoot me te binnen dat een dokter de eed van Hippocrates aflegt waarmee die verklaart dat hij of zij altijd hulp zal verlenen, ook al is het midden in de nacht of op vakantie. En aan de geestelijke, de pastor, die altijd iemand bij zal staan, mocht er om hulp gevraagd worden. Is het voorstelbaar dat coaches, die immers ook hulpverleners zijn, hun kwaliteiten en vaardigheden upgraden om niet alleen individuen bij te staan maar zich ook inzetten om ons openbare sociale weefsel weer soepeler, liever en werkbaarder te maken? Dat moeten wij met al onze ervaring en inzicht in wat mensen nodig hebben toch kunnen, zonder dat het ons iets kost? Want onze coachende houding blijft toch zeker niet beperkt tot onze spreekkamer? Toen ik het er met een andere coach over had, vertelde hij hoe de allerkleinste bijdrage, zoals ‘goedemorgen’ zeggen als je een ruimte met vreemden - bijvoorbeeld een treincoupé - binnenkomt, al kan zorgen dat iedereen zich anders gaat gedragen. Een bijdrage die niets kost en veel oplevert.
Eén persoon in een groep kan al het verschil maken als het gaat om leven en dood. Eén interventie kan al voldoende zijn om fatale escalaties te voorkomen. Dat noem ik wakker zijn, awake heet dat toch?
We coachen mensen om zich beter in hun vel te laten voelen en om beter in hun leven te functioneren. En dat is dus altijd met en tussen andere mensen. Van hogerhand laat niemand zich meer iets zeggen, maar in de onderstroom leeft bij de meeste mensen de behoefte om gezien te worden, verbinding te voelen en erbij te horen. Intussen oefen ik hiermee en heb ik - op een enkele keer na - alleen maar mooie, nieuwe en vriendelijke reacties ontvangen. En ik word er zelf beslist een blijer mens van in deze toch wat somber stemmende tijden.
De Zen - Zender
Augustus 2024
Onlangs reed ik terug na een gezellig feestje in ‘t noorden van het land van collega’s, inmiddels goede vrienden. Eerst concurrenten, maar al gauw collega’s want zo gaat dat met zzp-ers: je bent beter af mét elkaar dan zonder. Ook als je in het zelfde vak zit en zelfs als je in dezelfde vijver vist. Altijd iets te leren want links of rechtsom: allen zijn met persoonlijke of spirituele ontwikkeling bezig. Dat is leerzaam en dat schept een band. Op het feestje was ook een dame die ik niet kende. Ze heette Dian, een buitenlands familielid van de gastheer en iets bij een oliemaatschappij. Zij moest naar Den Bosch. Ze had tijdens de soep een paar aardige woordjes tegen de feestvarkens gezegd en dat was alles wat ik van haar wist.
Ze stond wat schutterig op haar telefoontje te kijken net toen ik van het parkeerterrein afreed dus ik draaide mijn raampje open. Klein kunstje om haar ergens op een trein te zetten omdat ik toch die kant op ging. Ja fijn, ik rij graag mee en ze zwaaide de deur open. Toen ze naast me zat stak ze van wal, nadat ik haar gecomplimenteerd had met haar toespraak. Ze woonde nu in Kopenhagen, wat haar excuseerde voor haar haperende Nederlands. Ze vertelde omstandig hoe de relatie met het echtpaar in elkaar zat en voegde daar een aanzienlijk deel van haar levensloop aan toe. Hoe ze was gaan studeren en hoe ze in de persoonlijke ontwikkeling terecht was gekomen. Hoe ze steeds meer naar binnen was gegaan en had leren stil te zijn. Hoe ze ieder jaar twee weekenden naar een speciaal zen-huis ging om daar drie dagen te zwijgen, met uitzondering van een half uur samen met de zenleraar, die heel belangrijk was om te weten hoe verder te zwijgen. Ik luisterde en reed auto. Heerlijk, ik hoefde haar dankzij dat natuurlijke en prima excuus niet aan te kijken. Ik was heel benieuwd of er een moment zou komen dat ze belangstelling zou krijgen voor haar chauffeur en ik begon er lol in te krijgen. We hadden zo’n 120 kilometer te gaan, dus tijd zat.
Na een gedetailleerd verhaal over de Theory U, die ze jaren geleden omarmd had, maar waar ze nu afstand van aan het nemen was, vroeg ze me: ‘Vind jij het ook niet gek dat er nog steeds zoveel mensen achter deze theorie aanlopen?’
Aha, een vraag! Ik vroeg terug: ‘Wat vind je daar raar aan?’ Hetgeen direct voeding was voor een volgend kwartier college. De Amsterdamse methode. Een gesloten vraag stellen, om het idee te geven dat er een dialoog gaande is, en dan weer vol gas vooruit. Op ongeveer 75 kilometer moest ze even zuchten en keek uit het raam. ‘Het schiet al lekker op, ik ga naar mijn zus, die heb ik lang niet gezien.’
‘O.’ Was mijn intelligente antwoord.
‘Weet je,’ ging ze verder, ‘met haar heb ik destijds mijn eerste zen ervaringen beleefd. Het belangrijkste wat ik toen heb geleerd was om echt te luisteren. Dat kunnen maar weinig mensen is mijn ervaring. Echt, diep luisteren. Heb jij wel eens zen gedaan? Voor mij is dat toch de beste leerschool. In de stilte vind ik mijn antwoorden. Iedere ochtend om 6 uur zit ik een half uur. Ik zou dat niet kunnen missen.
Je kunt vast wel raden wat mijn antwoord was. ‘O.’
De macht van de vanzelfsprekendheid
April 2024
Zij die na pakweg 1995 zijn geboren kunnen zich het leven zonder computer en telefoon net zo min voorstellen als babyboomers stromend water, elektriciteit, auto’s en fietsen. Alles wat aanwezig is en het gemak en het leven dient, is er in hun leven’ altijd geweest. De wegen worden gerepareerd, de brandweer rukt uit bij een vuurtje, de dokter staat klaar. Volstrekt natuurlijk.
Die talloze dagelijkse vanzelfsprekendheden kunnen zich doorgaans niet in een dagelijkse vorm van dankbaarheid verheugen. Nadat ik destijds, op bezoek in Rusland, met eigen ogen heb gezien dat mensen om vier uur ‘s-nachts in de rij stonden voor een fles olie of een stuk brood, ben ik jarenlang anders een supermarkt ingelopen. En nog kan ik me verbazen en vergapen aan wat er bij ons allemaal in de schappen ligt. Ik kan me nog steeds opwinden als ik een dame hoor klagen dat ‘haar’ toast/jam/witte wijn even niet voorradig is.
Maar ook op andere gebieden overheerst de grondtoon: ‘Wat is, moet blijven’. ‘Dat hoort nu eenmaal zo’. ‘Dus daar moet iedereen vanaf blijven’. De macht van de vanzelfsprekendheid in actie. Hoe het allemaal zo is gekomen, wat daarvoor nodig is geweest en hoe hard daarvoor eerdere generaties zich in het zweet gewerkt hebben is in het bewustzijn van de vanzelfsprekend denkende mens ver te zoeken.
Onbewuste vanzelfsprekendheid scoort ook hoog in relaties, de liefde en het werk. Na een sprookjesachtige bruiloft weet het paar beslist dat ze lang en gelukkig met elkaar gaan leven. Na een hartverwarmend sollicitatiegesprek en het daarop volgende positieve telefoontje is de teleurstelling groot als blijkt dat de leidinggevende eigenlijk helemaal niet zo aardig is. Of toen je erachter kwam dat de ideale klanten van je net opgerichte zaak soms ver te zoeken zijn; zeurkousen zijn het, agressieve opgewonden standjes, lastige, burnout vergrotende tegenwerkende voorwerpen.
In hoeverre herken jij de macht van de - van je! - vanzelfsprekendheid? Het ontrafelen hiervan is niet zo heel moeilijk trouwens. Ik heb eens een coach gehad die daar een meester in was. Hij deed maar twee dingen: luisteren en samenvatten. Ik keek al vertellend naar een vraagteken-gezicht met daarin zijn wenkbrauwen hoog opgetrokken waardoor ik gaandeweg begon te twijfelen aan wat ik beweerde. Zijn spiegeling, die geheel vrij was van oordeel, was precies wat ik nodig had om mijn eigen gedachten, aannames en grieven op een net iets andere manier terug te horen. Hij nodigde me, juist door veel zwijgen, uit om steeds meer te vertellen over hoe ik naar de situatie, die me dwars zat, keek. En steeds weer koos hij een paar van mijn woorden en legde die eenvoudig voor mij neer. Zo ontdekte ik hoe niets anders dan mijn eigen vanzelfsprekendheden mij in de klem hielden. Bingo. Einde gesprek; begin van een nieuw begrip: dankbaarheid.
Wiens waarheid ook al weer?
6 oktober 2023
Om het een beetje goed met elkaar uit te houden is het handig om ongeveer hetzelfde wereldbeeld te hebben en dus hetzelfde te geloven. Als iemand met een geheel nieuwe gedachte komt, die de sociale structuur van een familie, organisatie of team mogelijk kan verstoren, is de eerste reactie vanuit de groep doorgaans: wegwezen jij. Een nieuwe waarheid, zoals dat de aarde rond is in plaats van plat, deed heel wat geleerden wankelen op hun voetstuk. Immers, als ze het in deze niet bij het recht eind hadden dan zal er van de rest van wat ze beweren ook wel niet veel waar wezen. Dus dan maar fluks de boodschapper om zeep helpen waardoor de afgang nog even uitgesteld kan worden.
Je kunt de vraag welke waarheid nu eigenlijk waar is, terugbrengen tot het spanningsveld tussen nieuwe inzichten enerzijds en het behoud van sociale systemen anderzijds. We hoeven maar naar de huidige oorlog in Oost Europa te kijken om te ervaren wat ongenuanceerde propaganda doet.
De zoektocht naar waarheid is dagelijkse kost, zowel daar in het groot tussen volkeren als hier in het klein. Ouders, die als het goed is, de boel bij elkaar willen houden, moeten zien te dealen met dwarsdenkende pubers. Het vraagt dan ook veel van een mens om het eigen verhaal los te laten. Die verhalen over ‘hoe het zit’, plakken met lastig los te weken bisonkit aan huid en haar. Zelfs verlichte geesten, of mensen die zoveel gemediteerd hebben dat ze denken tot de verlichten te behoren, hebben hard-core waarheden ingeslikt die op een gegeven moment, meestal in geval van vermeend overleven, on-vervroren bovenkomen.
En dat is allemaal nog best te doen in het normale sociale verkeer. Tot iemand ergens echt vastloopt en zich bijvoorbeeld bij een coach meldt. De coach heeft, als je het goed bekijkt, best wel een moeilijke opdracht. Want zelf zal deze ook wel eens een enkele keer, to say the least, in dubio zitten. Ze zorgt ervoor haar client een fijn, luisterend oor te bieden. Maar tegelijkertijd is het ook haar taak om helder uit te leggen dat iemand iets niet juist ziet, dat iemand onzinnige TikTok boodschappen heeft omarmd, dat iemand in de ban is geraakt van een griezelige zienswijze die wel nieuwe vrienden heeft opgeleverd maar dat de client toch een life-changing beslissing moet nemen om zich hieruit te bevrijden. Daarvoor moet je als coach zeker zijn van je zaak.
Ik denk dat niemand ontkomt aan het regelmatig mis hebben van die zogenaamde waarheid. Je ziet immers altijd maar een deel van het geheel. Denk aan de zeven blinde zoekers, die naar een olifant worden geleid. Ze voelen allen iets anders; de een de staart, de ander een poot, de derde de slurf, de vierde een oor, de vijfde de buik, de zesde een stukje huid... En allen krijgen dus een ander idee over de ‘waarheid’. Dus wat nu? De padvinders zeggen: ‘Onderzoek, wees moedig en geef nooit op’. Zeker niet als je op zoek bent naar De Waarheid.
Zwerven
20 september 2023
De onfortuinlijke zwerver, los van huis en haard die zich geen drie maaltijden per dag meer kan permitteren of de frisse vijftiger die met rugzak en ruige schoenen voor drie maanden op pad gaat zonder te weten waar hij zal uitkomen. Of de dolende ridder, de alleskunner, die steeds weer een nieuw plan maakt maar zijn bestemming haast moedwillig misloopt om zich vooral niet te binden.
Dolen is de weg kwijt zijn. Alsof die weg er is. Een vast leertraject vanaf groep één tot en met een eindexamen VO kun je een weg noemen. Een bruiloft als start van het leven samen ook. Maar welke garanties geeft dociel de weg volgen de bereikbaarheid van geluk? Binnen de beschermende lijntjes van vaste patronen, werkzaamheden, familie en vrienden, kun je wel een paar scheve schaatsen rijden of ongeplande avontuurtjes beleven. Buiten de lijntjes lijkt het leven al gauw wild en onstuimig. Dus eerst dool je wat binnen de grenzen. Maar als het verlangen groter wordt dan de angst om van gebaande paden af te wijken begint het echte werk.
Om de alternatieve wegen te vinden en het verlangen te concretiseren moet je wel uitzoomen. Een film, een toneelstuk of een boek waar je in verzonken bent kan je geest plotsklaps oplichten als je jezelf herkent in een voorgesteld personage of in een gedroomde situatie. Je stijgt boven het alledaagse uit en je vraagt je af wat je in hemelsnaam aan het doen bent, voor wie, waartoe en waarom? Die buitenwereld, waar je ineens door een andere bril naar kijkt is zowel uitnodigend als bedreigend. Want wil je dat nieuwe perspectief volgen dan zul je je huidige omgeving, je bekende denkdingen en alles wat daarbij hoort aan gemakken en vanzelfsprekendheden ter discussie stellen. En dan….verlaten.
Eenmaal uit je comfortzone, een stapje of al een heel stuk, terwijl je droomt en misschien alleen weet wat je niet meer wilt, is het een kwestie van uithouden. In die onbekende open vlakte van de tussentijd zal je de reddende engelen en goedbedoelde maar contraproductieve adviezen van je afschudden. Dolen om je eigen stem te vinden en stoppen met je druk maken over wat je denkt dat anderen van je verwachten. Welkom in de woestijn.
Een coach die zelf gedoold heeft weet hoe hij zwervers en dolers bij kan staan. Deze coach snapt dit proces. Die weet dat deze tijd moet duren. De verleiding om naar de gebaande paden terug te keren ligt op de loer, ook als de aanvankelijke vraag van de client gaat over het verkrijgen van een nieuwe baan. Beloftes en contracten met opdrachtgevers zijn daarin zowel leidend als misleidend. De ware coach voor de doler is diegene die zich niet verbindt aan de uitkomst van het coachtraject. Het is wellicht wel het mooiste geschenk dat je iemand kunt geven: toestemming om het een tijdje niet te weten en nog even te mogen zwerven.
Don’t go where the road may lead, but go instead and leave a trail.
(Ralph Waldo Emerson)